AİLE HUKUKUNDA NAFAKA TÜRLERİ
TDK’ya göre nafakanın sözlük anlamı; Birinin geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimselere mahkeme kararı ile bağlanan aylık olarak tanımlanmaktadır.Bu yazımızda, Türk Medeni Kanunu ışığında nafaka nedir ve türleri nelerdir sorularının cevabını bulacağız.
1-) Tedbir nafakası;
Boşanma davası öncesinde veya esnasında talep edilebilen, ekonomik olarak daha güç durumda olan eşe diğer eşin ödeyeceği nafaka türüdür. Bu nafakaya hükmedilebilmesi için kusur şartı aranmaz. Tedbir nafakası karar kesinleşinceye kadar verilir.
2-) Yoksulluk nafakası;
Boşanma hükmüyle birlikte somut olayın gereklerine göre boşanmada daha ağır kusurlu olmayan, ekonomik olarak yoksulluğa düşecek olan ve diğer eşe nazaran ekonomik olarak daha güç durumda olan eşe, diğer eşin ödeyeceği nafaka türüdür. Yoksulluk nafakasına hakim re’sen karar veremez. Nafaka alacaklısının mutlaka talep etmesi gerekir. Nihai karar verilene kadar talep edilebilir.
Yoksulluk nafakası alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır. Yani ülkemizde süresiz nafaka olarak bilenen ve tartışılan nafaka türü, yoksulluk nafakasıdır.
3-) İştirak nafakası;
Velayet kendisine bırakılmayan eşin, ergin olmayan müşterek çocuğun giderlerine kendi ekonomik imkanları doğrultusunda katılması amacıyla hükmedilen nafaka türüdür. İştirak nafakası, yargılama sonucunda müşterek çocukların velayet hakkını alan eşe ödenir. Velayet hakkı kendisine bırakılan eş, söz konusu iştirak nafakasını çocuğun giderlerinde kullanır ve böylece diğer eşin de müşterek çocukların giderlerine ekonomik olarak katılımı sağlanarak çocuğun üstün yararı ilkesine uygun yasal ve ekonomik bir zemin oluşturulmuş olur.
İştirak nafakası kural olarak çocuğun 18 yaşını doldurması, evlenmesi ya da TMK m.12 göre mahkeme kararı ile ergin kılınması sureti ile son bulur. (TMK m.328/1) Ancak çocuk ergin olmasına rağmen eğitim hayatına devam ediyorsa eğitim hayatı sonuna kadar iştirak nafakası ödenmeye devam edilir. (TMK m.182/2)
3-) Yardım nafakası;
Boşanma davası veya evlilik ile bir ilişkisi yoktur.İhtiyaç halinde bir kişinin, yardım etmekle yükümlü olduğu yakınlarına ekonomik destek vermesi amacıyla hükme bağlanan nafaka türüdür. Kişilerin yardım etmekle yükümlü oldukları kişiler, Türk Medeni Kanunumuzun ilgili maddesinde sınırlı olarak sayılmıştır: Türk Medeni Kanunumuzun 364/1. maddesi gereği herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğünü yerine getirmeyenler aleyhine yardım nafakasına hükmedilebilir.
Ergin olmuş olan çocuk için iştirak nafakasına hükmedilemez. Ergin çocuklar için diğer tüm şartlar(TMK 328/2. ve 364. maddesi vd. hükümlerinde yer alan şartlar) da sağlanıyorsa iştirak değil, yardım nafakası talep edilebilecektir. Bu talebi artık ergin olan çocuğun bizzat kendisi yapacaktır ve ergin çocuğun açacağı bu davanın sonucunda yardım nafakasına hükmedilmesi durumunda artık ödemeler bizzat çocuğun kendisine gerçekleştirilecektir. Yardım nafakası ise yardıma muhtaç olma durumu ortadan kalkınca sona erer.
Türk Medeni Kanununumuzun “Zamanaşımı” Başlıklı 178. Maddesine Göre: “Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.“
Bahse konu süre, hak düşürücü süre değil, zamanaşımı süresidir. Dolayısıyla mahkeme tarafından resen dikkate alınmaz, karşı tarafça zamanaşımı def’inde bulunmalıdır.Ancak davalı tarafından zamanaşımı iddiasında bulunulması halinde dava zamanaşımı nedeniyle reddedilir. Nafaka davalarında görevli mahkeme, Aile Mahkemesi’dir.Nafaka davaları davalının yerleşim yerinde açılabileceği gibi, özel yetki hükmü gereği nafaka alacaklısının yerleşim yerinde de açılabilir.
Kocaeli Gölcük Pehlevan Hukuk Bürosu
Avukat Dilara Nur PEHLEVAN